Geachte heer, mevrouw,

Met plezier gaan we in op uw verzoek om een reactie op het Voorlopig Ontwerp voor de Ooster- en Westerkade. We zijn blij met de doelstelling van het project om “meer ruimte te bieden aan fietsers, voetgangers en groen”, aldus de projectpagina op de website van de gemeente.

Fietsbelang onvoldoende meegewogen
Het gebied tussen Ledig Erf en Vaartsche Rijn “wordt aantrekkelijker gemaakt voor bewoners en bezoekers”. We zijn ongelukkig met het feit dat het Voorlopig Ontwerp is gemaakt in samenwerking tussen gemeente, bewoners en ondernemers, zoals op de website van de gemeente staat. De Fietsersbond is in dit proces niet betrokken geweest. In de uitwerking van het plan zien we dat terug in het feit dat het belang van de fiets veel te weinig is meegewogen in de afweging. En dat steekt.

Relatie met MWKZ en regionale fietsroute: belang van de fiets op de Westerkade is groot
Als onderdeel van het plan Merwedekanaalzone (MWKZ) komt er een nieuwe brug over het Merwedekanaal tussen de Kanaalweg en de zuidpunt van Rivierenwijk. Deze week is bekend geworden dat de daarop aansluitende Jutfaseweg wordt “omgetoverd tot een fietsstraat” (quote RTV Utrecht). De regionale fietsroute vanuit IJsselstein, Nieuwgein en MWKZ naar de binnenstad en de Singelroute wordt met deze maatregelen verlegd van de Kanaalweg (met vervolg via de Sijpesteijntunnel en de binnenstadsas) naar de Jutfaseweg en Westerkade.

In het nieuwe Mobiliteitsplan SRSRSB-2040 en de Ruimtelijke Strategie Utrecht 2040 wordt uitgegaan van een forse groei van de stad in aantal inwoners, arbeidsplaatsen en in mobiliteit. Deze en andere beleidsdocumenten stellen dat de groei van de mobiliteit in de komende jaren niet mag leiden tot een toename van autoverkeer maar opgevangen moet worden met de fiets. Daar hoort volgens alle beleidsdocumenten bij dat fietsverkeer wordt verdeeld over meerdere aantrekkelijke routes. Met name de binnenstadsas wordt daarbij telkens genoemd als de route waarop de druk door het grote aantal fietsers omlaag moet.

Wij denken dat de fiets een grote potentie heeft en een grote bijdrage kan leveren aan het streven naar een beperkte groei van het autoverkeer. Maar dat gaat niet vanzelf. Dat vraagt om scherpe keuzes. Het vraagt ook om stevige investeringen in fietsinfrastructuur. Als die keuzes en investeringen achterwege blijven, zal het autoverkeer onvermijdelijk (te veel) groeien en zullen veel grotere investeringen nodig om het verkeer in de stad niet te laten vastlopen. In het geval van de Oosterkade vragen de genoemde uitgangspunten en beleidsdocumenten om een scherpe keuze: voor asfalt.

De realisatie van MWKZ, de brug over het Merwedekanaal bij de zuidpunt van Rivierenwijk en de inrichting van de Jutfaseweg als fietsstraat maken deze route naar de binnenstad voor veel meer fietsers aantrekkelijk. Het aantal fietsers zal sterk groeien, volgens documenten van de gemeente (zie figuur) met wel 5.000 fietsers per etmaal. En die fietsers komen allemaal aan bij het kruispunt van de Jutfaseweg met de Vondellaan, het begin van de Westerkade. Maar daar eindigt de hoogwaardige fietsroute; fietsers moeten naar de Singel en de binnenstad genoegen nemen met klinkers in een verblijfsgebied.

Klinkers hebben diverse nadelen voor fietsers, in vergelijking met asfalt: klinkers fietsen een stuk minder comfortabel, zijn veel sneller bevroren en als ze bevroren zijn, zijn ze veel gladder dan asfalt. Bovendien geeft de gemeente zelf aan dat hoofdfietsroutes bij voorkeur uitgevoerd moeten worden in asfalt, zoals zowel in het vigerende mobiliteitsplan (SRSRSB) als in het nieuwe mobiliteitsplan staat. Naast de fysieke kenmerken van asfalt drukt de gemeente met de consequente keuze voor asfalt op hoofdfietsroutes ook het belang uit van de route voor fietsers. We zien op de Westerkade geen enkele reden om van die voorkeur af te wijken.

Deze verbinding tussen de Jutfaseweg en de Singel is enorm belangrijk, want deze verbinding is onderdeel van het netwerk van regionale fietsroutes die vanuit diverse windrichtingen aansluiten op de Singelroute. Alle regionale fietsroutes van en naar Utrecht sluiten aan op de Singelroute. De Singel werkt daardoor als verdeelring voor regionale fietsritten. Bijvoorbeeld voor fietsritten van Bilthoven naar Nieuwegein: Utrecht ligt dan knap in de weg, maar Utrecht kan gemakkelijk doorkruist worden via de regionale route Amersfoort – Utrecht, die via de Kleine Singel aansluit op de Singelring, dan de Singelring volgen via de Tolsteegsingel naar de Vaartscherijnbrug en daarvandaan de regionale route Utrecht – IJsselstein kiezen.

Alleen een echt aantrekkelijke, doorlopende hoofdfietsroute via de Jutfaseweg en Westerkade die in dezelfde kwaliteit aansluit op de Singel zorgt voor de beoogde spreiding van fietsers over meerdere routes en leidt ertoe dat de belasting wordt verminderd in de Sijpesteijntunnel, op het Smakkelaarsveld en Vredenburg, de drukste onderdelen van de binnenstadsas.

Westerkade verblijfsgebied voor voetgangers?
Wij vragen ons af hoe het mogelijk is dat op de Westerkade essentiële uitgangspunten van beleid zoals hiervoor beschreven overboord worden gekieperd en wordt gekozen voor een klinkerverharding. Dat wij vragen om asfalt op de Westerkade voor de vele fietsers kan geen verrassing zijn, dat hebben we al vele malen eerder ook gedaan, om te beginnen in de informatieavonden voor het IPvE in 2018. We zijn niet betrokken geweest bij het opstellen van het Voorlopig Ontwerp en voelen ons niet gehoord door de gemeente. Het belang van de fietsers op de Westerkade is onvoldoende meegewogen in de afweging.

Wat voor inrichting willen we voor de Westerkade?

• De fietsroute moet op de Westerkade in rood asfalt doorlopen tot aan Singel.
  Het rode asfalt benadrukt de samenhang van de fietsroute op de Westerkade met de Jutfaseweg en de Singelroute.
• De Westerkade moet niet die zwakke schakel in het fietsnet worden, waardoor mensen toch maar via de Kanaalweg en de Sijpesteijntunnel blijven rijden. Of erger, de auto pakken voor een rit naar de binnenstad.
• De Westerkade zal de route zijn die wordt gebruikt door doorgaande fietsers. De alternatieve routes via de Bleekstraat en Albatrosstraat zijn niet alleen langer maar vooral gevaarlijk! Het zijn 50 km wegen met veel zwaar verkeer. Er zijn geen vrijliggende fietspaden. Onder beide spoorviaducten zijn korte aanliggende fietspaden gemaakt. Die zijn veel te smal en hebben een gevaarlijk hoogteverschil met de rest van de weg. In wereldfietsstad nummer 1 kan toch niet van fietsers worden gevraagd om óm te rijden via deze gevaarlijke wegen? Bovendien moeten de fietsers extra stoplichten passeren, drukke wegen kruisen en bochten nemen. Terwijl er een kaarsrecht alternatief ligt!
• De verharding op de Westerkade wordt slechts 4 meter breed. Dat zou voldoen, als er sprake is van een 2-richtings bromfietspad met maximaal 150 fietsers in het drukste spitsuur, dat komt ongeveer overeen met 1.500 fietsers per dag (zie bijlage). Maar er worden hier meer dan 5.000 fietsers per dag extra verwacht, boven op het aantal dat er nu al fietst plus de autonome groei. Dus 4 meter is veel te smal.
• Hoeveel meter is dan wel breed genoeg? Er mag autoverkeer op de Westerkade rijden én er valt te verwachten dat het aandeel bak- en vrachtfietsen toeneemt. Volgens de recente CROW-normen zou dan zonder auto’s ten minste 5 meter een betere breedte zijn. We vragen om 6 meter breedte toe te passen.
• Er komen trappen naar het water. Er komt een verhoogde rand bij deze trappen. Voor voetgangers (en rolstoelers en kinderwagens) moet er genoeg ruimte zijn om langs de verhoogde rand te kunnen lopen, waarbij ze niet hoeven uit te wijken naar het voor fietsers bestemde gedeelte. De minimumbreedte voor voetpaden is 90 cm bij zulke plaatselijke versmallingen. Die breedte wordt niet gehaald; in de schets op pagina 41 lijkt de breedte voor de voetganger naast de verhoogde rand maar 75 cm te zijn. Veel voetgangers (en hardlopers) zullen dus wel uitwijken naar de fietsroute, wat kan leiden tot schrikreacties bij fietsers en een verdere versmalling van de effectieve breedte.
• Daarnaast is de vraag of een lengte van de verhoogde rand van 10 meter nog als “tijdelijke versmalling” kan worden gezien. Zou het voetpad conform de norm niet minimaal 1,20 meter breed moeten worden? Juist om het plezierig te maken om langs het water te lopen? We vragen om voldoende breedte voor zowel de voetganger naast de verhoogde rand als voor fietsers. Desnoods moet de rijbaan iets meanderend worden aangelegd, door de weg ter hoogte van de trappen iets meer naar de woningen toe aan te leggen.
• Waar de trap van het station uitkomt op de Westerkade, is een goede geleiding van het wegverloop nodig, om de fietsers veilig langs dat obstakel te leiden en te voorkomen dat voetgangers onverwacht de rijbaan oplopen.
• Er zijn fietspalen getekend bij de onderdoorgangen van het station. Die lijken inmiddels niet meer nodig: op de Vondellaan is het met een berm nagenoeg onmogelijk gemaakt om met de auto de onderdoorgang in- of uit te rijden. Een doodenkele verdwaalde auto is te prefereren boven een fietspaal, wij willen daarom dat er geen fietspalen worden geplaatst.

Verblijfsgebied Oosterkade
Het karakter van de Oosterkade is duidelijk anders dan dat van de Westerkade. Langs de Oosterkade zit meer en grootschaliger horeca dan langs de Westerkade. Aan de waterkant ligt aan de Oosterkade een steiger, aan de Westerkade is geen steiger. De Oosterkade is veel minder belangrijk voor de fiets dan de Westerkade. De Oosterkade kan een heel aantrekkelijk verblijfsgebied worden.

De Oosterkade wordt 3,5 meter breed. Dan kan een auto een fiets niet passeren, daar is 4 meter voor nodig (bij vrachtverkeer is dat nog meer). De voorgestelde wegbreedte is vrágen om conflicten en ongevallen. Fietsers moeten kunnen uitwijken naar de loopstrook, ook bij de trappen. Als meer breedte ongewenst is, zou de straat afgesloten kunnen worden voor autoverkeer.

Fietsenstallingen
We vragen om fietsenrekken te plaatsen in plaats van fietsvakken en nietjes. We denken dat minstens 200 extra plekken nodig zijn boven op het huidige aantal gestalde fietsen. Er is in het ontwerp meer plek gereserveerd voor een paar auto’s dan voor de vele fietsen. Maak fietsenrekken direct voor de horeca, de betere sociale controle zorgt voor minder fietsdiefstal. Op de foto van de huidige situatie op de Oosterkade op pagina 30 van het VO zien we minstens 15 fietsen. Op pagina 31 is de toekomstige situatie getekend, we zien maar 2 fietsen op de tekening. Daar moet ook genoeg ruimte zijn voor ten minste 15 fietsen. Als stallen niet goed wordt gefaciliteerd komen de fietsen aan de reling te staan, de fietsen verdampen niet.

Een vergelijkbare fietsenverdwijntruc zien we op pagina’s 38 (huidige situatie, veel fietsen) en 39 (toekomstige situatie, veel minder fietsen te zien). Onze oproep: zorg voor voldoende fietsenrekken! Gebruik hoog/laagrekken zodat er 2,5 fiets op een strekkende meter passen. Bij fietsvakken staat er maar 1 fiets op een strekkende meter en ze vallen om door een windvlaag of aanstoten. Gebruik rekken met fietsparkeur én voorvorkklem, die worden het best gebruikt.

Tot slot
Bij diverse gelegenheden hebben we gepleit voor een passende inrichting van de belangrijke (regionale) fietsroute via de Westerkade: met asfalt dus. Bij de uitwerking van het Voorlopig Ontwerp zijn we niet betrokken.

Met de ontwikkeling van MWKZ, de brug bij de zuidpunt van Rivierenwijk en de herinrichting tot fietsstraat van de Jutfaseweg biedt de gemeente veel ruimte aan fietsers op deze route. In lijn met de uitgangspunten van (onder meer) het vigerende Mobiliteitsbeleid SRSRSB, het nieuwe Mobiliteitsplan, de Ruimtelijke Strategie Utrecht, het concept Integraal Ruimtelijk Perspectief van de U16 en het provinciale programma Snelfietsroutes is het voor ons onbegrijpelijk dat de Westerkade geen asfalt voor fietsers zou krijgen. Hoe geloofwaardig is de gemeente als ze telkens zegt te streven naar het spreiden van fietsers over meerdere alternatieve routes, als ze deze kans voor open doel om nota bene de belasting van de drukste delen van de binnenstadsas te verminderen niet aangrijpt?

In het proces hebben de belangen van bewoners en ondernemers aan de Westerkade sterk de overhand gehad; het belang van de fietsers is onderbelicht gebleven. We herhalen hier onze oproep om de Westerkade als goede hoofdfietsroute in te richten, inclusief voldoende breedte en asfalt.

Desgewenst zijn we graag bereid ons standpunt nader aan u toe te lichten. In afwachting van uw reactie, verblijven we,

Met vriendelijke groet,
Fietsersbond, Afdeling Utrecht

Peter van Bekkum
Voorzitter